Sadeddîn et-Taftâzânî Kimdir?

Nisbesiyle beraber tam adı, Sa‘düddîn Mes‘ûd ibni Fahriddîn Ömer ibni Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî et-Taftâzânî eş-Şâfiî’dir. Hicrî 8, milâdî 14. asırda yetişmiş, İslâmî ilimlerin her alanında söz sahibi olmuş ve eser telif etmiş, eserleri üzerine pek çok çalışma yapılmış büyük bir allâmedir.

Allâme Taftâzânî (Rahimehullâh), 712 ya da 722 senesinde Horasan’ın Nesâ vilâyetine bağlı Teftâzân kasabasında doğdu. Dedesi, devrinin büyük kadılarından ve sûfî imamlarından biri, Babası da bölgenin tanınmış kadılarından idi. Böyle bir ailede, iyi bir tahsil görerek yetişen Allâme Taftâzânî (Rahimehullâh), “Sa‘d, Allâme, Allâme-i Sânî, pâdişâh-ı ulemâ, hüsrev-i dânişmendân” gibi unvanlar ile anıldı.

Hocaları ve Talebeleri
Adudüddin el-Îcî, Kutbüddin er-Râzî, Ziyâeddîn Abdullah ibni Sa‘dullâh el-Kazvînî gibi büyük âlimlerden ilim tahsil etti. Herat, Mezârıcâm, Gucdüvân, Tûs, Hârizm, Serahs ve Semerkand gibi, doğup büyüdüğü coğrafyanın önemli ilim merkezlerinde bulundu; hayatı boyunca ilmî seyahatlerini daima sürdürdü. İlmî birikiminin ve ıttılaının genişliğinde onun bu özelliğinin payı da son derece büyüktür.

Allâme Taftâzânî (Rahimehullâh)ın talebeleri arasında; Mevlânâ Celâleddin Yûsuf el-Evbehî, Şehâbeddin Muhammed el-Câcermî, Hüsâmeddin Hasan ibni Ali el-Ebîverdî, Burhâneddin Haydar ibni Muhammed el-Hâfî el-Herevî, Muhammed ibni Atâullâh el-Herevî, Alâeddin Muhammed ibni Muhammed el-Buhârî, Ebü’l-Hasan Alâeddin Ali ibni Mûsâ er-Rûmî, Alâeddin Ahmed ibni Muhammed es-Seyrâmî, Kara Dâvûd, Lütfullâh es-Semerkandî, Molla Arap’ın dedesi Hamza ibni İvaz gibi büyük âlimler bulunur. Mensubu olduğu bu muazzez aileden, Allâme Taftâzânî (Rahimehullâh)dan sonra da büyük âlimler yetişmeye devam etmiştir.

İslâmî İlimlerdeki Üstünlüğü
İslâmî ilimlerin her alanında önemli eserler ortaya koymuş olan Allâme Taftâzânî (Rahimehullâh), mantık ilminde yeni bir çığır açmış, İslâmî ilimler için yeni bir dönem başlatmıştır. Felsefecilerin kendilerini saptıran görüşlerini tenkit etmiş, onlara ve onların zerk ettiği şüphelere maruz kalanlara ikna edici cevaplar vermiştir.

Allâme Taftâzânî (Rahimehullâh) kelâm ilmine yoğunlaşmış, Şiî ve Mu‘tezilî çevrelerle mücadele ederek bu alanda kendisini fazlasıyla geliştirmiş ve bu dirayeti eserlerine de yansıtmıştır. Sarf, nahiv, belagat, tefsir ve usûl-i fıkıh alanlarında da dirayetini konuşturmuş, kendisinden sonra gelen ulemanın kütüphane ve rahlelerinin vazgeçilmez eserleri olan kitap ve risaleler telif etmiştir.

Tasavvufa değer vermiş, bazı konuların, irfanî bakış açısıyla anlaşılabileceğini belirtmiştir. Seyr-i sülûkün aslen fenâ fi’t-tevhîd derecesine erişme hedefi olduğu düşüncesini serdederek kendisini de bu yolun yolcularından biri olarak takdim etmiştir.

İcâzet Zincirlerinin Bağlı Bulunduğu Altın Halka
Pek çok koldan gelen ilmî icâzet zincirleri günümüzde genel itibarıyla Allâme Taftâzânî ve Seyyid Şerif Cürcânî (Rahimehumellâh)a dayanır. Bu iki büyük allâme, yetiştirip icâzet verdikleri âlimler vesilesiyle icâzet silsilelerinin kesiştiği birer altın halka olma lütfuna erişmişlerdir.

22 Muharrem 792’de (10 Ocak 1390) Semerkand’da vefât eden Allâme Taftâzânî (Rahimehullâh)ın cenâzesinin Serahs’a nakledilerek burada defnedildiği kaydedilmiştir. Mevlâ Te‘âlâ bizleri, eserlerinden müstefid eylesin.

Alıntıdır.