Riketsiya Nedir, Belirtileri, Tedavisi

Riketsiya, kene, bit, pire ve memelilerde görülebilen bir bakteri cinsidir ve hücre içi parazitidir. Hayvanlardan insanlara da bulaşabilen bu zararlı bakteriler, kan dolaşımı ile birçok organa yayılarak zoonotik hastalıklara yol açar. Riketsiya türleri Kayalık Dağları benekli ateşi, Riketsiya çiçeği, diğer benekli hummalar, epidemik tifüs ve fare tifüsü hastalıklarına neden olabilir. Bu hastalıklarda ateşin dışında bulantı, kusma, karın ağrısı, hipotansiyon, akut böbrek yetmezliği ve solunum zorluğu şikayetleri de ortaya çıkabilir. Bu şikayetler genellikle kene veya akarların ısırmasından ya da pire veya bitlerin dışkısına temastan sonra oluşur. Riketsiya bakterisi ciltten vücuda girdikten sonra kan akışı ile yayılarak vücudun değişik noktalarında enfeksiyona neden olur. Kan akışıyla iletildiği dokuda, hücre içine yerleşerek parazit olarak hayatını sürdürürken Riketsiya’ya karşı vücudun oluşturduğu yanıt ise ateş oluşmasına yol açar. Riketsiya enfeksiyonu riketsiyoz olarak adlandırılır ve hem klinik hem de laboratuvar testleri ile bile tanı konulması oldukça zordur. Tanı konulması için laboratuvarda hücre kültürü ya da konak hücre içinde yetiştirme yöntemleri kullanılır. Riketsiyoz teşhisi konulan hastalarda tedavide geniş etkili antibiyotik ilaçlar etkilidir.



Riketsiya ve Riketsiyoz Nedir?

Riketsiya küçük, çubuk şeklinde olan ve sadece hücre içinde yaşamını sürdürebilen bir bakteri cinsidir. Bu bakteriler, çeşitli kene, bit ve pirelerden bulaşarak dünya çapında hastalığa yol açar. Riketsiyoz olarak adlandırılan Riketsiya enfeksiyonları, akut başlangıçlı ateşli bir hastalıktır. Sıklıkla baş ağrısı, kas ağrısı ve halsizlik gibi şikayetlere neden olur. Bu hastalık cilt üzerinde de kızarıklık ve kabuklanma oluşturabilir. Oluşan bu semptomlar nedeniyle diğer akut ateşe neden olan enfeksiyon hastalıklarından ayırt edilmesi oldukça zordur. Ayrıca tanıda kullanılacak hazır testlerin bulunmaması nedeniyle de tanısı güçtür. Ancak bu hastalıkta doğru tedavi uygulandığında şikayetler hızlı bir şekilde hafifler. Yine de Riketsiya cinsi bir bakterinin neden olduğu Kayalık Dağları benekli ateşi gibi enfeksiyonun fazla olduğu hastalıkların tedavisinde gecikme olması durumunda semptomlarda ağırlaşma ve yaşam kaybı durumu oluşabilmektedir. Riketsiya enfeksiyonları genellikle seyahatler sonrasında ortaya çıkar. Özellikle Sahra Altı Afrika bölgesinin ziyaret edilmesi sonucunda benekli ateş grubu riketsiyoz hastalıkları görülebilmektedir. ABD ve Güneydoğu Asya bölgesine seyahat sonucunda ise fare tifüsü hastalığı riski artmaktadır. Bu nedenle bu bölgeleri ziyaret edecek kişilerin, hastalığa yol açabilecek kene, bit, pire gibi canlılardan uzak durmak için önlem almaları önemlidir.



Riketsiya Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Diğer birçok enfeksiyon hastalığında olduğu gibi Riketsiya bakterilerinin de neden olduğu enfeksiyonlarda genellikle ateş ve üşüme görülür. Bu bakterilerin neden olduğu benekli humma grubu hastalıklarda cilt lezyonları da ön plandadır. Döküntü ve kabuklanma gibi lezyonlar oluşabilir. Ayrıca şiddetli baş ağrısı, eklem ağrısı ve kas ağrılarına neden olabilir. Halsizlik ve yorgunluk gibi enfeksiyona bağlı belirtiler görülebilir. Bazı Riketsiya enfeksiyonları karın ağrısı ve öksürük gibi spesifik olmayan belirtilere de yol açabilir. Riketsiya bakterilerinin neden olduğu hastalıklar tedavi edilmedikleri takdirde ciddi sorunlara neden olabilir. Bu nedenle özellikle riskli bölgelere seyahat eden kişiler bu belirtiler oluşmaya başlarsa mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurmalı ve hekimlerine seyahatleri ile ilgili bilgi vermelidir.

Riketsiya Nedenleri Nelerdir?

Riketsiya grubunda bulunan ve hastalığa yol açan birçok bakteri bulunur. Enfekte olan kenelerin ısırmasıyla Kayalık Dağları benekli ateşi, Akdeniz benekli ateşi, Sibirya kene tifüsü, Japon benekli ateşi, Flinders Adası benekli ateşi, Uzak Doğu benekli ateşi, Afrika kene ısırması ateşi, Pasifik Kıyısı kene ateşi ve Queensland kene tifüsü isimli hastalıklar oluşabilir. Bu hastalıklar genellikle hastalığın ilk görüldüğü bölgeye göre isimlendirilmiştir ve bu bölgelere yapılan seyahatler sırasında kene ısırması sonucu ortaya çıkar. Pire ısırması sonucu fare tifüsü ya da pire kaynaklı benekli ateş görülebilir. Kuzey Amerika ve Avrasya bölgesinde fare ısırması sonucunda ise Riketsiya çiçeği isimli hastalık ortaya çıkabilir. Vücut biti ve uçan sincaplardaki ektoparazitler tifüs olarak bilinen ve Güney Amerika, Avrasya ve Afrika’da görülen hastalığa neden olur. Bu hastalıklar arasında özellikle Kayalık Dağları benekli ateşi ve tifüs şiddetli enfeksiyona yol açabildiği için dikkatli olunmalıdır. Bit, kene, pire ve farelerin ısırması sonucu Riketsiya bakterileri cilt içerisinden geçerek kana karışır ve enfeksiyona yol açar.

Riketsiya Enfeksiyonları Nelerdir?

Riskli bölgelere seyahat sonrası ateş, vücutta döküntü ve halsizlik şikayetleri başlayan kişilerin Riketsiya hastalığı nedir ve Riketsiya enfeksiyonu geçiriyor muyum sorularını mutlaka düşünmeleri ve sağlık kuruluşlarına başvurmaları gerekir. Sadece yurt dışı seyahatlerinde değil, yurt içinde de özellikle kırsal alanlarda Riketsiya enfeksiyonu riski vardır. Riketsiya çiçeği hastalığı ABD, Meksika, Ukrayna, Hırvatistan ve Türkiye’nin kırsal bölgelerinde görülebilmektedir. Pirelerin yol açtığı pire kaynaklı benekli ateş ve fare tifüsü tüm dünyada görülen enfeksiyon hastalıklarındandır. Şiddetli Riketsiya enfeksiyonlarından biri olan Kayalık Dağları benekli ateşi, Kuzey, Orta Amerika’da ve Güney Amerika’da bulunan Bolivya, Arjantin, Brezilya ve Kolombiya’da yaygın olarak görülür. Yine en şiddetli Riketsiya enfeksiyonlarından olan tifüs hastalığı ise Afrika’nın ortası ve doğusunda, Asya’nın soğuk olan dağlık alanlarında ve Amerika’nın orta ve güney kesiminde sık görülür. Özellikle aşırı kalabalık ve hijyen konusunda yetersiz olan yerlerde sık rastlanan tifüs hastalığı, bitler aracılığıyla insanlar arasında bulaşır. Ayrıca Riketsiyaların bulunduğu ortamdaki tozların solunum yoluyla veya göze teması ile de bulaş oluşabileceği için bu bölgelerde tifüs açısından önlem alınmalıdır.

Riketsiya Tanısı Nasıl Konulur?

Riketsiya enfeksiyonlarının tanısının konulması oldukça zordur. Bu nedenle özellikle riskli bölgelere seyahat bilgisinin, muayene sırasında hekime verilmesi önemlidir. Klinik muayene ve laboratuvar testleri sonucu tanı konulabilir. Ancak şüpheli durumlarda tedavinin gecikmemesi için sonuçlar beklenmeden antibiyotik tedavisi başlanır. Tanı amaçlı kan veya doku örneği alınarak laboratuvar ortamında bakteriler hücre kültürü yöntemi ile çoğaltılır. Alınan örnek bakterilerin büyümesi ve çoğalması için elverişli besiyerlerine veya konak hücrelere yerleştirilir. Bazı ileri tetkiklerde ciltte oluşan döküntülerden biyopsi örneği alınır ve immünohistokimyasal inceleme yapılarak tanı konulabilir.

Riketsiya Tedavi ve Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Riketsiya hastalıklarından şüphe duyulması durumunda genellikle laboratuvar sonuçları beklenmeden antibiyotik tedavisi başlanır. Benekli ateşe neden olan Riketsiya enfeksiyonlarında ve tifüs hastalıklarında tetrasiklin grubu antibiyotikler tercih edilir. Özellikle gebe kadınlarda tetrasiklin kullanımı karaciğerde hasara ve pankreatit hastalığına neden olabilmektedir. Ancak Riketsiya enfeksiyonları da gebelerde ciddi semptomların oluşmasına neden olduğu için avantajı daha fazla olduğundan dolayı doksisiklin etken maddesi içeren tetrasiklin grubu antibiyotik ilaçlar gebelerde de kullanılabilmektedir. Şiddetli Riketsiyoz hastalıklarından şüphelenilmesi durumunda tüm yaşta çocuklarda doksisiklin tedavisi başlanır. Akdeniz benekli ateşi ve daha az şiddette seyreden benekli ateş hastalıklarında ise alternatif olarak florokinolon veya makrolid grubu antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Fare tifüsü için yine florokinolon grubu antibiyotikler tedavide alternatif olarak kullanılabilir. Benekli ateş grubu ve tifüs grubu Riketsiya enfeksiyonlarından korunmak için aşı henüz yoktur. Bu nedenle riskli bölgelerde cildi tamamen örten kıyafetlerin tercih edilmesi, uzun çorapların giyilmesi ve böcek kovucu ve öldürücülerin kullanımı önemlidir. Ayrıca vücut hijyenine dikkat edilmesi de Riketsiya enfeksiyonlarından korunmada etkilidir.
Riskli bölgeye seyahat düşünen kişilerin korunma yöntemleri ile ilgili daha fazla bilgi alması için sağlık kuruluşlarına başvurmaları önemlidir. Ayrıca riskli bölgelerden gelen ve ateş, döküntü, halsizlik gibi şikayetleri olan bireylerin ise tanı ve tedavi amaçlı hekimlere danışmaları gereklidir.







Alıntı