Manhattan'dan Hiroşima'ya: Atom Bombası Fikri Nasıl Ortaya Çıktı?

Hiroşima'da atom bombası atıldıktan birkaç gün sonra çekilen bir fotoğraf.

Japonya'nın Hiroşima ve Nagazaki kentlerine atom bombası atılmasının üzerinden 77 yıl geçti.

6 ve 9 Ağustos 1945'te Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Hava Kuvvetleri'nin bu şehirlere attığı atom bombaları sebebiyle en az 200 bin kişi hayatını kaybetti; Japonya'nın II. Dünya Savaşı'nda teslim olmasına neden oldu.

Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan atom bombalarının serüveni Alman Fizikçi Albert Einstein'a kadar uzanıyor.

Avrupalı ve Kuzey Amerikalı bilim insanlarının geliştirmek için 6 sene uğraştığı bu silahlar tam 10 ton nükleer patlayıcıyla Japon İmparatorluğu'nun sonunu getirdi.

Nükleer çalışmalar ve Einstein'ın uyarısı

II. Dünya Savaşı başlamadan hemen önce Einstein, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'e gönderdiği mektupta atom moleküllerinin parçalanmasının büyük bir yıkıcı etki yarattığından bahsetmiş ve Nazi Almanyası'na karşı uyarmıştı. Mektupta, atomla ilgili o dönemde yapılan çalışmaların yeni nesil bir nükleer bombanın bulunmasıyla sonuçlanabileceği bildiriliyordu. Bu gelişme sonrası Roosevelt, Uranyum Danışma Konseyi'ni kurdu.

Einstein, Roosevelt'i Naziler konusunda uyarmıştı. Bu uyarı sonrası ABD Manhattan Projesi'ne başladı.AP Photo

Japonlar Pearl Harbour'ı bombalıyor

Tarihler 7 Aralık 1941'i gösterdiğinde Japon savaş uçakları ABD'nin Büyük Okyanus kıyısındaki Pearl Harbour limanını bombaladı. Bu saldırıdan bir gün sonra Washington yönetimi II. Dünya Savaşı'na girdiğini açıkladı.

Manhattan Projesi'ni başlatan dönemin ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt (solda)John Rous/AP

Manhattan Projesi

Einstein'in uyarısı sonrası ABD, Almanların elinde atom bombasına benzer yapıda büyük bir kitle imha silahı olduğunu düşünüyordu. Bu sebeple Ağustos 1942'de ABD resmi olarak çok gizli bir atom bombası projesine başladı. Bu programa, Manhattan Projesi adı verilmişti ve iki milyon dolar bütçe ayrılmıştı.

1943'te New Mexico eyaletindeki Los Alamos laboratuvarının başına bilim insanı Robert Oppenheimer getirildi. Manhattan Projesi'nin direktörü olan Oppenheimer ABD, İngiltere, Kanada ve Nazi Almanyası'ndan kaçan Avrupalı fizik dehalarıyla atom bombası projesini başlattı.

Hiroşima ve Nagasaki kentleri atom bombası sonrası neredeyse yerle bir olduAnadolu

1945'te atom bombasının ilk denemesi yapıldı

Oppenheimer'ın ekibi yaklaşık iki senelik bir çalışma sonucu atom bombasının yapımını tamamladı. Oppenheimer'a o dönemde 5 bin 700 kişilik bir ekip eşlik ediyordu. ABD, 16 Temmuz 1945'te New Mexico çölünde ilk denemeyi gerçekleştirdi.

Atom bombasının yapımı esnasında ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt 12 Nisan 1945'te vefat etti. Yerine ABD Başkanı seçilen Harry S. Truman çalışmaları yakından takip ediyordu.

Japonya'ya atom bombası atılması emrini veren ABD Başkanı Harry S Truman.William J. Smith/AP2008

Hedef neresi ve kim olacaktı?

Atom bombası bulunduktan sonra ABD yönetimi bu silahı ilk olarak Almanlara karşı kullanmayı düşünüyordu. Ancak Almanlar savaşın sonlarında dirençlerini kaybetmiş ve geri çekilmeye başlamıştı. Bu sebeple Washington yönetimi hedef değiştirerek Pearl Harbour'a saldıran Japonya'yı seçti.

Başkent Tokyo zaten yerle bir olmuştu. İlk seçilen şehirler Kyoto, Hiroşima, Yokohama ve Kokura oldu. Ancak daha sonra Japonya adasının güney kesimlerinde kalan Hiroşima ve Nagazaki’de karar kılındı. Kyoto şehri tarihi yapısı ve kültürel mirası sebebiyle son anda listeden çıkarılmıştı.

Japonya ile savaş başladı

9-10 Mart 1945'te Amerikan ordusuna ait uçaklar Tokyo ve Japonya'nın diğer büyük şehirlerini bombalamaya başladı. Bu saldırılar sebebiyle sadece Tokyo'da 100 bin kişi hayatını kaybetmişti.

Tarihte atom bombasını ilk kullanan, Hiroşimaya atom bombasını bırakan ABD'li asker pilot Enola Gay.AP/1945 AP

Okinawa Savaşı

26 Mart 1945'te Japonya'nın en güney noktası olan Okinawa Adası'nda büyük bir savaş başladı. Çatışmalarda 100 bin Japon askeri hayatını kaybetmişti. ABD'nin verdiği kayıp ise 12 bin civarındaydı. ABD yönetimi bu savaşı atom bombasını kullanmak için bir neden olarak gösterdi.

Bu dönemde Roosevelt'in ölümünden sonra ABD Başkanı olan Truman, Manhattan Projesi'ni öğrenmişti. Almanya 8 Mayıs'ta teslim oldu ancak Asya ve Pasifik ülkelerinde savaş devam ediyordu.

Hiroşima'ya atılan ABD yapımı atom bombası 'Little Boy' (küçük çocuk)ASSOCIATED PRESS/AP1960

Amerikalılar bombayı Japonya yakınlarına getiriyor

Mayıs ve temmuz ayları arasındaki dönemde atom bombasının bileşenleri Japonya'nın güneyinde Filin Denizi açıklarındaki Marianas Adaları'na getirildi ve buradaki Tinian adasına nakledildi. Bu sayede Amerikan B-29 bombardıman uçakları Japonya adasına ulaşabilecekti.

16 Temmuz'da New Mexico Çölü'nde yapılan atom bombası denemesinin üzerinden yaklaşık bir hafta geçmişti. Başkan Truman 25 Temmuz 1945'te Japonya'ya atom bombası atılması önerisine onay verdi.

26 Temmuz 1945'de İngiltere, Çin ve ABD Potsdam Deklarasyonu ile Japonya'yı teslim olması, aksi halde ülkede büyük bir yıkım yaşanacağı konusunda uyardı. Tokyo hükümeti bu uyarıyı dikkate almadı ve şu cevabı verdi: "Mokusatsu..." (Yorum yok).

Atom bombası atıldıktan birkaç gün sonra Hiroşima şehrinin havadan çekilmiş fotoğrafı.ASSOCIATED PRESS/AP1945

Hiroşima ve Nagazaki yerle bir oldu, 200 bin sivil hayatını kaybetti

6 Ağustos tarihinde ABD ordusuna ait B-29 uçağını kullanan savaş pilotu Enola Gay yaklaşık 5 ton ağırlığındaki atom bombasını sabah saat 08.15'te Hiroşima semalarına bıraktı. Aralık ayında gelen verilere göre şehirde 140 bin kişi hayatını kaybetmişti.

Hiroşima'da atom bombası saldırından sağ kurtulan Japon anne ve çocuğu.ASSOCIATED PRESS/AP1945

Truman, Japonya'nın teslim olmaması durumunda ülkeye "Dünya'da eşi benzeri görülmemiş bir bombardıman yağmurunun" başlayacağını açıkladı. 8 Ağustos'ta Sovyetler Birliği Japonya'ya savaş ilan etti.

II. Dünya Savaşı'nda teslim bayrağını çeken Japonya İmparatoru Hirohito (gözlüklü, siyah ceketli) Papa II. John Paul ile birlikte.Tsugufumi Matsumoto/AP

9 Ağustos'ta Nagazaki'ye sabah saat 11.02'de ABD ordusu ikinci atom bombasını bıraktı. Şehirde dakikalar içerisinde 70 bini aşkın kişi hayatını kaybetti.

15 Ağustos'ta Japonya İmparatoru Hirohito halkına savaşı kaybettiklerini duyurdu. Hirohito, savaş sonrası ülkenin yeniden yapılanması döneminde tahtta kaldı.

Hiroşima'ya atom bombası atıldığında şehirde yaşayan genç bir delikanlı olan Lee Jong-keun, bu tarihi olayın son şahitlerinden. Jong keun şu anda 92 yaşında.Eugene Hoshiko/Copyright 2020 The Associated Press. All rights reserved

İlk Sovyet atom bombası

Hiroşima ve Nagazaki'ye atom bombası atılmasından 4 sene sonra 29 Ağustos 1949'da Sovyetler Birliği Kazakistan'da kendi geliştirdiği ilk atom bombasını başarıyla denedi ve dünya üzerinde ABD'den sonra en büyük ikinci nükleer güç oldu.