|
Çevrimdışı
Sürmenaj
Üyelerin profil bilgilerini yalnızca kayıtlı üyeler görüntüleyebilir. Lütfen kaydol bağlantısından üye olunuz. |
İnsan Hayvan mıdır? Türümüzün Hayvan Ataları ve Taksonomik Konumu...
İnsan Hayvan mıdır? Türümüzün Hayvan Ataları ve Taksonomik Konumu...
Vox tarafından hazırlanmış, vücudumuzdaki körelmiş organlardan sadece birkaçını gösteren bir videoyu Türkçeye çevirerek "Evrimin Vücudumuzdaki İzleri" başlığı ile 7 Aralık 2016'da YouTube üzerinden yayınlamıştık:
Bu videonun başında şöyle bir ifade geçiyordu:
Vücudumuz bir tapınaktır; fakat aynı zamanda bir doğa tarihi müzesi gibidir. Vücudumuzu yakından incelediğimizde, kullanmadığımız bazı parçalar görürüz. Onlara bizim ihtiyacımız yok; ama hayvan atalarımızın vardı.
Videonun tamamını izlemenizi tavsiye ederiz; gerçekten harika bir konu. Hatta konu hakkındaki daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan veya ilk kitabımızdan alabilirsiniz. Ancak bizim ilgimizi en çok çeken şey, yukarıda alıntıladığımız son cümleye gelen YouTube yorumları oldu.
Yorumların içeriğini tahmin edebilirsiniz. 2016'dan bu yana "Ne yani, biz hayvan mıyız şimdi?", "Sizin atalarınız hayvan olabilir ama bizimkiler insandı.", "Hayvan atalarımızdan sonrasını izlemeye gerek bile yok, insanın atası hayvan değildir." minvalinde yüzlerce yorum aldık.
Bu da bizi eğitim sisteminin eksikliği ve insanların gerçeklikten ne kadar kopuk olduğuna dair derin düşüncelere itti. Bir eğitim sistemi düşünün ki, insanın Hayvanlar Alemi altında sınıflandırılan bir tür olduğu kadar basit, temel, yalın bir gerçeği öğretemesin. Öyle bir toplum düşünün ki, Evren içindeki hiçbir cisim (galaksilerden gezegenlere, kimyasallardan canlılığa kadar hiçbir şey) birdenbire var olmazken ve her zaman süreçlerden geçerek var olurken, Homo sapiens gibi bir türün kendinden daha basit yapılı canlılardan değil de; birdenbire, yoktan, puf diye var oluverdiğine inansın. Bu nedenle bu yazıyı kaleme almak ve insanın neden bir hayvan türü olduğunu bir kez daha anlatmak istedik.
Hayvan Nedir?
Hayvanlar, Hayvanlar Alemi (Animalia) olarak bilinen bir taksonomik sınıf altında bulunan canlıların tamamına verilen isimdir. Taksonominin bu seviyesinde, Hayvanlar Alemi haricinde geleneksel olarak 3 alem daha bulunur: Bitkiler Alemi, Mantarlar Alemi, Protistalar Alemi. Bunların hiçbirine dahil olmayan canlılar ise Prokaryotlar (Bakteriler ve Arkeler) altında toplanır. Tüm bunları Yaşam Ağacı projemizden görebilirsiniz.
Bu noktada şunu anlamak önemlidir: Dünya üzerinde alacağınız her bir canlı varlık, bu gruplardan biri altına girmek zorundadır. Başka bir alternatif bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu noktada, diğer konulara girmeden önce, başlığa yönelik olarak kendimize şunu sormalıyız: "İnsan, bu gruplardan hangisine girmektedir?" İnsan bakteri midir? İnsan arke midir? İnsan protista mıdır? İnsan mantar mıdır? İnsan bitki midir? İnsan hayvan mıdır? Bunlardan yalnızca ve yalnızca bir tanesine "Evet" yanıtını vermek zorundayız. Ve bunlar haricinde bir alternatif bulunmuyor (bunun nedenlerine az sonra geleceğiz). Cevabı şimdi vermeyeceğiz, şimdilik düşünmeyi size bırakıyoruz; az sonra doğru cevabı öğreneceksiniz. Şimdilik devam edelim:
Bir canlının bu gruplardan hangisine dahil olduğu, sahip olduğu özelliklere göre belirlenir. Dolayısıyla biyolojide (ve genel olarak bilimde) hayvanlar, diğer tüm organizma kategorileri gibi belli başlı özelliklerine göre tanımlanırlar.
Coğrafyaya göre hayvanların dağılımı...
Marmota Maps
Bu özelliklere göre hayvanlar:
Çok hücrelidirler.
Ökaryotiktirler. Yani net bir şekilde tanımlanmış bir hücre çekirdeğine ve zarlı organellere sahiptirler.
Heterotrof canlılardır. Yani kendi enerjilerini üretemezler; bunun yerine enerjilerini diğer canlıları tüketerek alırlar.
Neredeyse istisnasız olarak eşeyli ürerler.
Gelişim sırasında blastula evresinden geçerler. Yani sperm ve yumurtanın birleşmesinden sonraki ilk birkaç bölünmeden sonra, hücre kümesi içi boş bir küre oluşturur.
Hücre duvarı bulunmayan hücrelere sahiptirler.
Yaşamlarının en azından bir bölümünde aktif olarak yer değiştirme kabiliyetine sahiptirler.
Vücutlarında bulunan sinirler sayesinde dış uyaranlara hızlı tepkiler verebilirler.
Burada dikkat edilmesi gereken kritik nokta şudur: Bu tanım, insan-merkezci bir şekilde, insanı bir gruba dahil etmek veya bir gruptan hariç tutmak amacıyla, keyfi olarak yapılmamıştır. Farklı canlıları inceleyen ve onlar arasındaki ortak özellikleri tespit eden bilim insanları, belirli bir canlı öbeğinde bu özelliklerin ortak olduğunu tespit etmişlerdir (diğer canlı öbeklerinde de diğer ortak özellikler tespit etmişlerdir; örneğin bitkilerde, protistalarda, prokaryotlarda, vs.). İnsan, hayvan tanımına hasbelkader uyan bir canlıdır.
Örneğin bir Rosa chinensis, yani bir tür gül bitkisi bu tanıma uyar mı? Hayır, çünkü yukarıdaki tanımdaki 1, 2 ve 4. maddeler haricinde hiçbirine sahip değildir! Rosa cinsi, bitkileri ayırt edici bütün özelliklere sahiptir; bu nedenle Bitkiler Alemi altındaki bir canlıdır.
Rosa chinensis
Wikipedia
Bir Paramecium aurelia, yani bir paramesyum bu tanıma uyar mı? Hayır! Çünkü 2, 3, 6, ve 7. maddeler haricindeki hiçbir maddeye uymamaktadırlar. Öte yandan Protistalar Alemi'ni ayırt eden bütün özelliklere sahiptirler; o nedenle prostistadırlar!
Paramecium aurelia
Wikipedia
Bu şekilde dilediğiniz canlıyı kategorize etmeniz mümkündür! Tabii burada konumuz olmadığı için yer vermedik; ancak diğer tüm taksonomik grupların da ayırt edici özelliklerini listelemek mümkündür. Bu listeleri göz önünde bulundurarak, hiç tanımadığınız bir canlıyı doğru kategoriye yerleştirebilirsiniz. Zaten taksonomi bilimi de böyle çalışır!
İnsan Neden Bir Hayvan Türüdür?
Yukarıdaki listeyi okurken fark etmiş olabileceğiniz gibi, insan bu tanıma kusursuz bir şekilde uymaktadır. Her bir madde, insan için birebir ve sonuna kadar doğrudur. Bu maddelerin her birine uyan bir canlı, hayvan olmak zorundadır; dolayısıyla insan da bir hayvan türüdür!
İnsan Çocuğu
Pixabay
Daha önemlisi de şudur: İnsanın bu tanımdan bağımsız olmasını gerektiren hiçbir özelliği bulunmamaktadır. İnsanlığı ayrı tutma güdümüzün genel olarak iki nedeni vardır:
Kendimizin insan olması.
İnsanın en zeki hayvan türü olması.
Bunlardan her ikisi de, türümüzün zekasının en üzücü yan ürünlerinden ikisi olan ego ve kibrin ürünüdür. İri bir beyne sahip olmamızın, bizi diğer hayvanlardan içsel olarak farklı ve üstün bir yere koyduğu inancına sahibizdir; ancak bunun bilimsel herhangi bir temeli yoktur.
İnsanı Ayırsak? İnsan "İnsan" Olsa, Geri Kalanlar "Hayvan"?
Bugüne kadar bilim insanları da dahil birçok grup, insanı diğer hayvanlardan ayıran taksonomik kategoriler geliştirmeye çalışmışlardır. Ancak bunların istisnasız olarak hepsi er ya da geç suya düşmüştür. Bunun sebebi, insanı diğer hayvanlardan ayıran spesifik ve elle tutulur hiçbir özelliğin olmayışıdır.
Bu demek değildir ki insan, sıradışı miktarda zeki bir canlı değildir. Elbette öyledir! Hatta Evren'in başka bir köşesinde böylesine zeki bir tür var mı onu bile bilmiyoruz! Ancak bu, onu yukarıda tanımladığımız hayvan kategorisinden ayırmaya yetmez. Yukarıdaki tanımın keyfi olmadığından bahsettiğimizi hatırlayınız. Eğer keyfi bir şekilde canlıların "ekstrem" özelliklerine göre sınıflandırmayı değiştirecek olursak, "ekstrem" düzeyde uçabilen, koşabilen, nefesini tutabilen, kamufle olabilen, avlanabilen, saklanabilen, çiftleşebilen ve daha nice özellikler sergileyen her hayvanı "Hayvanlar Alemi"nden ayrı mı tutacağız?
Sonuçta sahip olduğumuz her şeyin, tek bir organın, beynin irileşmesinden kaynaklandığını kesin bir şekilde biliyoruz. Öyle ki, bu organa gelecek hasarlar, insanı "insan" kılan özellikleri elinden alıvermektedir. Bu durumda tek bir organın aşırı özelleşmesinin verdiği bu özellikleri (algı, bilinç, duygu, düşünce, vb.) neden ayrı bir kategoriye koyalım? Hele ki insan, tartışmasız bir şekilde objektif hayvan tanımına uyarken? Bu, son derece insan-merkezci ve bencil bir ayrım olmaz mı? Eğer bilimsel olarak temellendirilebilirse ne âlâ; ancak bunu başarabilen kimse olmadı.
Elbette insan, antropolojik ve sosyolojik bir varlık olarak da tanımlanmaktadır. Hiç kimse insan beyninin irileşmesinin basamaklarından biri olan ileri düzey alet kullanımı sayesinde inşa ettiği sıradışı medeniyetleri görmezden gelemez. Ancak bir türün medeniyetler inşa etmesi, onun biyolojik olarak olarak diğer türlerden bağımsız bir canlı olması için ne yeterli bir kriterdir ne de geçerli bir kriterdir. Eğer neden sadece insanların bu kadar zeki olduğunu merak ediyorsanız, buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.
Bunu anladığımızda, beynimizin ürünü olan hiçbir sıradışılığın bizi sıradışı kılmadığı anlaşılacaktır. Daha da önemlisi, kendimize atfettiğimiz sıradışılık, sandığımız kadar sıradışı olmayabilir bile! Bu konuda şuradaki yazımızı okumanızı tavsiye ederiz. Ayrıca buradaki, buradaki ve buradaki yazılarımız da size bir perspektif sunabilir. Ayrıca sinirbilim yazı dizimiz, beynin ve sinir sisteminin evrimini daha iyi anlamanızı sağlayabilir.
Eğer ki canlılığın sınıflandırılmasının şahsi kanaatlere dayalı değil de; bilimsel, biyolojik ve objektif verilere dayalı olarak yapılması gerektiğinde hemfikir isek, insanın Hayvanlar Alemi'nde olduğu gerçeğini kabullenmemiz zorunludur. Hoşumuza gitmiyor diye, "hayvan" sözcüğünü bir aşağılama sözcüğü olarak da kullanıyoruz diye, şahsi kanaatlerimiz uyuşmuyor diye bu gerçeği görmezden gelemeyiz. Çünkü gelsek de, gerçek gerçekliğinden bir şey yitirmez.
İnsan Neden Hayvan Atalardan Evrimleşmiştir Diyoruz?
Öncelikle şunu anlamamız gerekiyor: İnsanların ataları elbette belli bir noktaya kadar insandı. Hatta o "belli nokta"yı kabaca biliyoruz; günümüzden 300.000 yıl öncesine kadar! Yani günümüzden 300.000 yıl öncesine kadar yaşamış olan her bir birey, sizin bizim gibi insandı: Homo sapiens! Ancak bundan geriye gittiğinizde artık alışageldiğimiz insan türünden atalarla karşılaşmıyoruz. Bu atalar giderek "maymunlaşıyor"; daha doğrusu, bildiğimiz ve alışageldiğimiz insan görünümünden farklı görünmeye başlıyor.
İnsanın kademeli evrimi...
Giphy
Bu değişim kademeli ve yumuşak; ancak yeterince uzun süre takip edildiğinde farkları fosillerde, anatomide, genlerde görmek mümkün. Eğer şu "maymun meselesi" ile ilgili aklınıza takılanlar varsa, onu da şu videomuzdan izleyebilirsiniz:
Dolayısıyla "Sizin atalarınız hayvan olabilir, bizim atalarımız insandı." serzenişinin anlamı bulunmamaktadır. Hepimizin ataları belli bir tarihe kadar insandı, ondan öncesinde ise Homo sapiens türüne ait bireyler değillerdi.
Bu durumda, eğer insanlar bir hayvan türüyse, "hayvandan evrimleşme" işi nereden geliyor?
Yaratılış
İnsanın bir hayvan türü olduğunda hemfikir olduğumuzda, şu gerçekle yüzleşmemiz gerekir: Günümüzde var olan 8.7 milyar ökaryot türü yoktan, birdenbire, puf diye var olmamıştır. Çünkü biliyoruz ki günümüzdeki tüm türler, Dünya üzerinde bugüne kadar var olmuş bütün türlerin %1'inden azına denk gelmektedir! Dolayısıyla canlıların büyük bir kısmı yok olmuştur.
Yaratılış, bilinçli ve amaçlı bir var edilişi ima eder. Ancak canlılar kusursuz ve ortamları için mükemmel olarak yaratılmamışlardır; eğer öyle olsaydı, bırakın var olan her 100 türden 99'unun yok olmasını, tek bir türün bile yok olmamasını beklerdik.
Yaratılış...
Pixabay
Peki, ya canlılar son halleriyle, belli bir amaç için var ediliveriyorsa da işleri bitince yok ediliyorlarsa? Bu olasılığı da gözlemsel olarak çürütmemiz mümkündür: Bunun doğru olmadığını biliyoruz. Bu canlılar doğru zamanlarda, son halleriyle yaratılıvermiyorlar; çünkü bu doğru olsaydı, günümüzde de puf diye varlık sahnesine çıkan canlılar, hatta canlı-harici cisimler görmeyi beklerdik. Ama böyle bir şeye bugüne kadar asla rastlamadık. Her şeyin kademelerden geçerek, kendisinden önce var olan maddelerin bir araya gelmesi ve değişmesiyle var olduğunu biliyoruz. Yıldızlar, gezegenler, kimyasal maddeler, jeolojik olaylar, canlılık... Hiçbiri yoktan, son halleriyle, kusursuz olarak var oluvermiyor. Bu nedenle canlı türlerinin bu şekilde yaratıldıklarını düşünmemiz için yeterli ve geçerli gerekçeler bulunmuyor.
Burada şuna dikkat etmek gerekiyor: Burada söylenen, "evrimsel süreç gerçekse Evren'i var eden bir yaratıcının olmadığı ve olamayacağı" değildir! Bir yaratıcının var olduğuna inanmaya devam edebilirsiniz. Burada söylenen, "yaratılışçı biyoloji" dahilinde ileri sürülen, her canlının son halleriyle, ayrı ayrı, birdenbire var edildiğine yönelik "yaratılış" görüşünün bilimsel hiçbir dayanağı olmadığıdır. Örneğin doğadaki kütleçekim veya evrim yasasını bir süpergücün yarattığına inanabilirsiniz. Bu inancınız bilimsel bir varsayıma dayanmaz; herhangi bir bilimsel geçerliliği de olmaz; ancak buna inanmak önünde bir engel yoktur.
Burada bilimsel olarak çürütülen argüman, bir yaratıcı gücün varlığıyla ilgili değildir. O olası yaratıcı gücün, canlılığı (veya diğer varlıkları) ayrı ayrı, süreçlerden ve ara basamaklardan geçmeksizin, son haliyle, kusursuz olarak, birdenbire yaratıverdiği iddiasıdır. Bu iddia geçersizdir.
Değişim ve Adaptasyon
Eğer türler kusursuz olarak yaratılmamışlarsa; zaman içinde değişime açık olmak zorundadırlar. Çünkü aksi takdirde jeolojik kanıtlarıyla bildiğimiz uç düzey iklimsel ve çevresel değişim olaylarını atlatmaları imkansız olurdu. Örneğin bir kartopu dünya evresinden geçip de, sonrasındaki aşırı ısınma döneminde bir türün her bir bireyinin hayatta kalması imkansız olurdu. Çünkü yapısal olarak bu kadar "aşırı-dirençli" olsalardı, türlerin %99'unun yok olmaları için bir gerekçe olmazdı. Her bir tür, var oluşun ilk basamaklarından beri varlığını korumayı başarırdı. Ancak böyle bir durum söz konusu değil.
Adaptasyon...
Pixabay
Buna ek olarak fosil kayaçlardan gördüğümüz üzere, canlılık yeryüzünde yaklaşık 4 milyar yıldır aralıksız olarak varlığını sürdürüyor. Eğer canlılık birdenbire yaratılmadıysa ve 4 milyar yıldır varlığını koruyorsa, bu durumda karşımıza kaçınılmaz bir gerçek çıkıyor: Canlı popülasyonları nesiller içinde ortamlarına adapte olmak zorundalar. Yoksa ya tamamen yok olurlardı, ya hiçbiri yok olmazdı.
Çevreye kalıcı olarak uyum sağlama, ya da adaptasyon, Doğal Seçilim yoluyla kazanılan özelliklere verilen bir isimdir. Doğal Seçilim, evrimsel değişimi sağlayan mekanizmalardan birisidir. Yani her adaptasyon, evrimsel bir değişim yaşandığı anlamına gelmektedir.
Canlılarda küçük veya büyük her türlü adaptasyon, uzun nesiller boyunca birikerek türleri değiştirir. Böylece türler çevrelerine uyum sağlarlar; ancak bu sırada atalarından bambaşka görünüme sahip türlere değişirler. Bu ufak değişimlerin (mikroevrimin), uzun vadede büyük değişimlere (makroevrime) dönüşmesi, bilimin temelinde yatan üniformitaryanizm ilkesi ile de birebir örtüşmektedir. Bu konuyla ilgili olarak şu görselleştirme çalışmamızı inceleyebilir ve şu videomuzu izleyebilirsiniz:
|